زخم بستر در افراد دارای ام اس

بیماری ام‌ اس (مولتیپل اسکلروزیس) تنها یک چالش عصبی نیست، بلکه می‌تواند زنجیره‌ای از مشکلات جسمی را به همراه داشته باشد. یکی از این مشکلات که کمتر به آن پرداخته می‌شود، زخم بستر در افراد دارای ام اس است. این عارضه، زمانی که فرد به دلیل ضعف حرکتی و کاهش توانایی جابه‌جایی، ساعات طولانی در یک وضعیت ثابت باقی می‌ماند، به سرعت شکل می‌گیرد. ترکیب کاهش حس در برخی نواحی بدن و ضعف عضلانی، زمینه را برای ایجاد و تشدید زخم‌های فشاری فراهم می‌کند. اما آیا می‌توان با آگاهی و اقدامات پیشگیرانه، این عارضه را کنترل کرد؟ در ادامه، نگاهی دقیق‌تر به زخم بستر در افراد دارای ام اس خواهیم داشت.

بیماری ام‌ اس (MS) چیست؟

مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) یا ام‌ اس یک بیماری خودایمنی و التهابی مزمن است که سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به‌ اشتباه به میلین (Myelin)، که یک لایه محافظتی دور رشته‌های عصبی (آکسون‌ها) است، حمله کرده و باعث التهاب، تخریب میلین (demyelination) و در برخی موارد آسیب به خود سلول‌های عصبی می‌شود.

بیشتر بخوانید: بیماری هایی که منجر به زخم بستر می شوند.

مکانیسم بیماری: چگونه MS ایجاد می‌شود؟

1. حمله سیستم ایمنی: در MS، سلول‌های ایمنی (مانند لنفوسیت‌های T و B) به میلین حمله می‌کنند و باعث ایجاد التهاب می‌شوند.
2. تخریب میلین: با از بین رفتن میلین، انتقال سیگنال‌های عصبی بین مغز و سایر قسمت‌های بدن مختل می‌شود.
3. ایجاد پلاک‌ها: در محل تخریب میلین، پلاک‌هایی (Lesions) در مغز و نخاع تشکیل می‌شود که باعث کندی یا قطع سیگنال‌های عصبی می‌گردد.
4. آسیب آکسون‌ها: در مراحل پیشرفته، آسیب به آکسون‌ها باعث ناتوانی عصبی دائمی می‌شود.

علائم MS چه تأثیری روی بدن دارد؟

علائم MS متغیر و غیرقابل پیش‌بینی هستند و بستگی به محل و شدت ضایعات دارند. برخی از شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:

• خستگی مفرط (شایع‌ترین علامت)
• مشکلات بینایی (تاری دید، دوبینی، نوریت اپتیک)
• اختلالات حرکتی (ضعف عضلانی، اسپاسم، مشکلات تعادل و هماهنگی)
• بی‌حسی و گزگز دست و پا
• اختلالات شناختی (مشکلات حافظه، تمرکز و تصمیم‌گیری)
• مشکلات گفتاری و بلع
• اختلالات مثانه و روده
• درد و اسپاسم عضلانی
• افسردگی و تغییرات خلقی

تاثیر زخم بستر در افراد دارای ام اس: یک چالش جدی برای بیماران

بیماری ام‌اس پیشرفته می‌تواند خطر ابتلا به زخم‌های فشاری یا زخم بستر را افزایش دهد، اما برخلاف تصور عموم، این خود ام‌اس نیست که عامل اصلی این مشکل است، بلکه عدم تحرک ناشی از آن، مهم‌ترین دلیل بروز این زخم‌ها محسوب می‌شود. ام‌اس با ایجاد مشکلات حرکتی و حسی، توانایی فرد را برای تغییر وضعیت بدن کاهش می‌دهد و در نتیجه، فشار طولانی‌مدت روی برخی نواحی بدن باعث تخریب پوست و بروز زخم‌های فشاری می‌شود.

آشنایی با انواع ام‌ اس

بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) در چهار نوع اصلی طبقه‌بندی می‌شود. این انواع بر اساس نحوه پیشرفت بیماری، تعداد و شدت حملات (عودها) و میزان بهبودی در دوره‌های فروکش‌کننده تعریف شده‌اند.

1. ام‌ اس عودکننده-فروکش‌کننده (RRMS – Relapsing-Remitting MS)

ویژگی اصلی: این نوع شامل حملات ناگهانی (عود – Relapse) و سپس دوره‌های بهبودی نسبی یا کامل (Remission) است.

• در دوره‌های عود، علائم بیماری تشدید می‌شوند و ممکن است چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشند.
• پس از عود، بیمار وارد دوره فروکش می‌شود، که طی آن علائم بهبود یافته یا به‌طور کامل ناپدید می‌شوند.
• در برخی موارد، پس از هر حمله، ممکن است آسیب‌های عصبی جزئی باقی بماند.
• این نوع ممکن است پس از چندین سال به ام‌ اس پیش‌رونده ثانویه (SPMS) تبدیل شود.

فردی با RRMS ممکن است ناگهان دچار تاری دید و ضعف عضلانی شود، اما پس از چند هفته این علائم کاهش پیدا کنند و مدتی بدون مشکل زندگی کند.

2. ام‌ اس پیش‌رونده ثانویه (SPMS – Secondary Progressive MS)

ویژگی اصلی: بیماری به‌تدریج بدتر شده و دوره‌های بهبودی کوتاه‌تر یا نامشخص‌تر می‌شوند.

• پس از چندین سال زندگی با نوع عودکننده-فروکش‌کننده (RRMS)، در برخی بیماران بیماری وارد فاز پیش‌رونده ثانویه (SPMS) می‌شود.
• در این مرحله، دیگر دوره‌های فروکش بهبودی کامل ندارند و علائم دائمی‌تر می‌شوند.
• سرعت پیشرفت بیماری در SPMS در افراد مختلف متفاوت است، اما به‌طور کلی باعث ناتوانی بیشتری می‌شود.

فردی که ابتدا MS او از نوع RRMS بوده، پس از چندین سال متوجه می‌شود که دیگر پس از هر حمله بهبودی کامل پیدا نمی‌کند و مشکلات حرکتی‌اش دائمی شده‌اند.

3. ام‌ اس پیش‌رونده اولیه (PPMS – Primary Progressive MS)

ویژگی اصلی: بیماری از ابتدا به‌صورت مداوم پیشرفت می‌کند و برخلاف RRMS، هیچ دوره مشخصی از بهبودی وجود ندارد.

• علائم از همان ابتدا به آرامی و بدون دوره‌های واضح فروکش بدتر می‌شوند.
• ممکن است برخی بیماران دوره‌های ثبات موقتی داشته باشند، اما بهبودی کامل مشاهده نمی‌شود.
• این نوع MS معمولاً در سنین بالاتر (حدود 40 سالگی به بعد) تشخیص داده می‌شود.
• میزان ناتوانی در بیماران PPMS معمولاً سریع‌تر از RRMS پیشرفت می‌کند.

فردی که از ابتدا به تدریج دچار مشکلات تعادلی و ضعف پاها شده و به مرور زمان این مشکلات شدیدتر شده‌اند، بدون اینکه دوره‌های بهبودی مشخصی داشته باشد.

4. ام‌ اس عودکننده-پیش‌رونده (PRMS – Progressive-Relapsing MS) [نادر]

ویژگی اصلی: ترکیبی از MS عودکننده-فروکش‌کننده و MS پیش‌رونده اولیه

• بیماری از ابتدا به‌صورت پیش‌رونده مداوم آغاز می‌شود.
• در کنار پیشرفت تدریجی، بیمار حملات ناگهانی (عودها) را نیز تجربه می‌کند.
• برخلاف RRMS، در این نوع فروکش کامل رخ نمی‌دهد و هر حمله معمولاً مقداری آسیب دائمی بر جای می‌گذارد.
• این نوع ام‌ اس شدیدتر از دیگر انواع است و مدیریت آن سخت‌تر می‌باشد.

فردی که به‌طور پیوسته با ضعف عضلانی و مشکلات شناختی در حال بدتر شدن است و در این میان، گاهی حملات ناگهانی شدید را نیز تجربه می‌کند.

مطالعات نشان داده‌اند که زخم بستر در افراد دارای ام اس بسیار قابل‌توجه است، به‌طوری که زخم‌های فشاری می‌توانند کیفیت زندگی افراد مبتلا به ام‌اس را به‌شدت کاهش داده و مشکلات حرکتی آن‌ها را تشدید کنند. این زخم‌ها که با نام‌های زخم دکوبیتوس، زخم پوستی یا زخم فشاری نیز شناخته می‌شوند، معمولاً در اثر فشار طولانی‌مدت روی نقاط خاصی از بدن ایجاد می‌شوند.

زخم بستر در افراد دارای ام اس به این صورت است که به دلیل مشکلات حرکتی و حسی ناشی از ام‌اس، فرد قادر به تغییر وضعیت خود نیست و این امر موجب افزایش خطر زخم‌های فشاری می‌شود. در صورت عدم مراقبت مناسب، این زخم‌ها می‌توانند منجر به درد، عفونت و کاهش توانایی‌های فیزیکی شده و حتی به یک مشکل جدی و تهدیدکننده تبدیل شوند.

علل افزایش خطر زخم بستر در بیماران ام‌اس

زخم بستر در افراد دارای ام اس یکی از چالش‌های جدی در مراقبت از بیماران مبتلا به این بیماری است. زخم‌های فشاری معمولاً به دلیل عواملی مانند کاهش تحرک، اختلالات حسی، مشکلات ادراری و تغذیه نامناسب ایجاد می‌شوند.

۱. کاهش تحرک و افزایش فشار بر پوست

از مهم‌ترین دلایل افزایش خطر زخم بستر در بیماران ام‌اس، ضعف عضلانی و اسپاستیسیته ناشی از بیماری است. این مشکلات باعث کاهش توانایی بیمار در تغییر موقعیت بدن و جابه‌جایی مداوم می‌شود. در نتیجه، برخی نواحی بدن به‌ویژه قسمت‌هایی مانند پاشنه پا، نشیمنگاه، آرنج و پشت سر برای مدت طولانی تحت فشار باقی می‌مانند و جریان خون به این نقاط کاهش می‌یابد. این کاهش خون‌رسانی منجر به تخریب بافت‌ها و ایجاد زخم‌های فشاری می‌شود. تحقیقات نشان داده است که تاثیر زخم بستر در افراد دارای ام اس مستقیماً به میزان تحرک بیمار وابسته است، به‌طوری‌که هرچه بیمار کمتر حرکت کند، احتمال ایجاد زخم‌های فشاری افزایش می‌یابد.

۲. اختلالات حسی و عدم احساس درد یا فشار

یکی دیگر از عوامل کلیدی در افزایش خطر زخم بستر در بیماران مبتلا به ام‌اس، کاهش یا از دست دادن حس در نواحی خاصی از بدن است. این بیماران ممکن است فشار یا درد ناشی از وضعیت ثابت و طولانی‌مدت را احساس نکنند، بنابراین برای کاهش فشار، موقعیت خود را تغییر نمی‌دهند. این مسئله موجب می‌شود که پوست و بافت‌های زیرین تحت فشار ثابت بمانند و به‌مرور زمان، دچار زخم شوند. تاثیر زخم بستر در افراد دارای ام اس از این منظر به‌ویژه در بیمارانی که در مراحل پیشرفته بیماری قرار دارند، قابل‌توجه‌تر است، زیرا میزان بی‌حسی و ضعف عضلانی آن‌ها بیشتر بوده و احتمال آسیب‌های پوستی بالاتر است.

۳. مشکلات ادراری و روده‌ای و اثرات مخرب بر پوست

بیماران مبتلا به ام‌اس معمولاً دچار بی‌اختیاری ادرار و مدفوع می‌شوند. تماس مداوم پوست با رطوبت ناشی از این مشکلات می‌تواند باعث تحریک، التهاب و در نهایت ضعف ساختاری پوست شود. این شرایط خطر ایجاد زخم بستر را افزایش داده و احتمال بروز عفونت‌های پوستی را بیشتر می‌کند. از طرفی، در افرادی که دچار مشکلات حرکتی نیز هستند، پاکسازی و تعویض منظم لباس یا ملحفه دشوارتر است که می‌تواند عوارض زخم‌های فشاری را تشدید کند.

۴. تغذیه نامناسب و تأثیر آن بر بهبود زخم‌ها

تغذیه نامناسب یکی دیگر از عواملی است که تاثیر زخم بستر در افراد دارای ام اس را تشدید می‌کند. بسیاری از بیماران مبتلا به ام‌اس به دلیل کاهش اشتها، مشکلات بلع یا خستگی مزمن، دچار سوءتغذیه می‌شوند. کمبود مواد مغذی ضروری مانند پروتئین، ویتامین‌های A و C، زینک و آهن می‌تواند سرعت ترمیم بافت‌ها را کاهش داده و پوست را آسیب‌پذیرتر کند. در نتیجه، حتی زخم‌های کوچک و سطحی نیز ممکن است به‌سرعت پیشرفت کرده و به زخم‌های عمیق و عفونی تبدیل شوند.

چرا در بیماران مبتلا به ام‌اس، زخم‌ها سخت‌تر بهبود می‌یابند؟

زخم بستر در افراد دارای ام اس یکی از چالش‌های مهمی است که باعث می‌شود زخم‌های پوستی، از جمله زخم‌های فشاری، سخت‌تر و کندتر بهبود یابند. این مسئله به عوامل مختلفی مانند اختلال در سیستم ایمنی، کاهش خون‌رسانی، مشکلات تغذیه‌ای و افزایش خطر عفونت مرتبط است. در ادامه، دلایل اصلی این مشکل بررسی می‌شوند.

۱. اختلال در عملکرد سیستم ایمنی و التهاب مزمن

زخم بستر در افراد دارای ام اس به دلیل عملکرد نامنظم سیستم ایمنی کاملاً مشهود است. ام‌اس یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب مزمن می‌شود. در شرایط عادی، سیستم ایمنی نقش مهمی در ترمیم زخم‌ها و بازسازی بافت‌ها دارد، اما در بیماران ام‌اس:

• التهاب بیش‌ازحد می‌تواند روند بهبود زخم را مختل کرده و باعث طولانی شدن دوره ترمیم شود.
• ضعف سیستم ایمنی خطر عفونت را افزایش داده و زخم‌های باز را در معرض مشکلات جدی‌تری قرار می‌دهد.

۲. کاهش خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها

تاثیر زخم بستر در افراد دارای ام اس از طریق کاهش تحرک و ضعف عضلانی نیز قابل‌مشاهده است. کاهش تحرک در بیماران ام‌اس باعث می‌شود که جریان خون در بخش‌های مختلف بدن، به‌ویژه در نواحی مستعد زخم‌های فشاری، کاهش یابد. این مسئله منجر به:

• کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های آسیب‌دیده، که روند ترمیم را کند می‌کند.
• افزایش خطر نکروز (مرگ سلولی) در پوست و بافت‌های زیرین، که می‌تواند زخم‌های فشاری را تشدید کند.

۳. مشکلات تغذیه‌ای و کمبود مواد ضروری برای ترمیم زخم

یکی دیگر از عوامل مهم در تاثیر زخم بستر در افراد دارای ام اس، مشکلات تغذیه‌ای است. بیماران ام‌اس ممکن است به دلیل کاهش اشتها، مشکلات بلع یا خستگی مزمن دچار سوءتغذیه شوند. بدن برای ترمیم زخم‌ها به مواد مغذی خاصی نیاز دارد، از جمله:

• پروتئین برای بازسازی سلول‌های پوستی.
• ویتامین C و زینک برای تولید کلاژن و تسریع روند ترمیم زخم.
• آهن و ویتامین A برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب.
  کمبود این مواد در بیماران ام‌اس باعث می‌شود زخم‌ها به‌کندی بهبود یابند و پوست ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتر شود.

۴. افزایش خطر عفونت به دلیل ضعف سیستم ایمنی

از آنجا که سیستم ایمنی بیماران ام‌اس معمولاً ضعیف‌تر است، زخم‌های باز بیشتر در معرض عفونت قرار دارند. عفونت‌ها روند بهبود زخم را به تأخیر انداخته و می‌توانند باعث زخم‌های مزمن و مقاوم به درمان شوند. این موضوع به‌ویژه در زخم‌های بستر که به مراقبت مداوم نیاز دارند، اهمیت بیشتری دارد.

۵. تأثیر داروهای ام‌اس بر روند بهبود زخم

برخی از داروهای مورداستفاده برای کنترل ام‌اس، مانند کورتیکواستروئیدها و داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی، ممکن است:

• پاسخ ایمنی بدن را سرکوب کنند و باعث طولانی‌تر شدن روند بهبود زخم شوند.
• افزایش خطر عفونت و التهاب در زخم‌های پوستی را به همراه داشته باشند.

چگونه از زخم بستر ناشی از ام‌اس مراقبت کنیم؟

زخم بستر در افراد دارای ام اس یکی از چالش‌های مهمی است که می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را تحت تأثیر قرار دهد. کاهش تحرک، مشکلات حسی و ضعف ایمنی در این بیماران، خطر ایجاد و تشدید زخم‌های فشاری را افزایش می‌دهد. با رعایت نکات مراقبتی، می‌توان از ایجاد زخم بستر پیشگیری کرد و در صورت بروز، روند بهبود آن را تسریع بخشید.

۱. تغییر مداوم وضعیت بدن

تاثیر زخم بستر در افراد دارای ام اس تا حد زیادی به کاهش تحرک و فشار طولانی‌مدت روی نقاط خاصی از بدن مرتبط است. برای کاهش این فشار:

• بیماران ویلچری: هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه موقعیت خود را تغییر دهند یا از محصولات مخصوص به درمان زخم بستر برای توزیع فشار استفاده کنند.
• بیماران بستری: هر ۲ ساعت وضعیت خوابیدن را تغییر دهند (به پهلو، پشت و شکم).
• استفاده از تشک‌های مواج ضد زخم بستر که فشار را به‌صورت یکنواخت پخش می‌کنند.

۲. حفظ سلامت و بهداشت پوست

یکی از مهم‌ترین عوامل در کنترل زخم بستر در افراد دارای ام اس، مراقبت از پوست است. برای پیشگیری از آسیب‌های پوستی:

• تمیز و خشک نگه‌داشتن پوست، به‌ویژه در نواحی تحت فشار.
• استفاده از مرطوب‌کننده‌های مناسب برای جلوگیری از خشکی و ترک‌خوردگی پوست.
• اجتناب از مالش شدید هنگام خشک‌کردن بدن.

۳. مدیریت تغذیه برای بهبود زخم‌ها

رژیم غذایی نقش مهمی در کاهش تاثیر زخم بستر در افراد دارای ام اس دارد، زیرا کمبود مواد مغذی می‌تواند روند بهبود را کند کند. رژیم غذایی باید شامل:

• پروتئین کافی برای بازسازی بافت‌ها (گوشت، تخم‌مرغ، لبنیات).
• ویتامین C و زینک برای تقویت کلاژن‌سازی (مرکبات، آجیل، حبوبات).
• آهن و ویتامین A برای افزایش ایمنی و کاهش التهاب (سبزیجات برگ‌سبز، جگر).

۴. کنترل رطوبت و جلوگیری از عفونت

رطوبت ناشی از تعریق یا بی‌اختیاری ادرار و مدفوع می‌تواند خطر زخم بستر را افزایش دهد. برای کنترل این وضعیت:

• استفاده از پوشک‌های مخصوص بیماران بی‌اختیار که رطوبت را جذب کرده و پوست را خشک نگه می‌دارند.
• بررسی مداوم علائم عفونت مانند قرمزی، تورم یا بوی نامطبوع از زخم.
• در صورت مشاهده علائم عفونت، مشورت سریع با پزشک و مصرف آنتی‌بیوتیک در صورت نیاز.

۵. فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی

برای کاهش تاثیر زخم بستر در افراد دارای ام اس و بهبود گردش خون، تمرینات ساده مانند:

• تمرینات کششی برای کاهش فشار بر نقاط حساس.
• حرکات غیرفعال (با کمک دیگران) برای بیمارانی که قادر به حرکت نیستند.
• تحریک الکتریکی عضلات برای جلوگیری از آتروفی عضلانی.

سخن پایانی

در نهایت، آنهوما همراهی مطمئن برای عزیزان مبتلا به ام‌ اس است. تاثیر زخم بستر در افراد دارای ام اس غیرقابل انکار است، اما با تجهیزات مناسب می‌توان از بروز و تشدید آن جلوگیری کرد. ما با ارائه مجموعه‌ای کامل از وسایل درمانی و پیشگیری، تلاش می‌کنیم تا مسیر مراقبت و درمان را برای شما هموارتر کنیم. کیفیت بالا و قیمت مناسب، اولویت ماست تا آسایشی ماندگار را تجربه کنید. با آنهوما، بهترین تجهیزات را در اختیار دارید تا با زخم بستر در افراد دارای ام اس مقابله کرده و زندگی سالم‌تری داشته باشید.

منبع:

https://msfocusmagazine.org/Magazine/Magazine-Items/Posted/Prevention-of-Pressure-Sores

https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000147.htm