رتینوپاتی دیابتی (دیابِتیک رتینوپاتی) یک عارضه از دیابت است که چشم‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری به دلیل آسیب به رگ‌های خونی در بافت حساس به نور در پشت چشم (شبکیه) ایجاد می‌شود.
در ابتدا، رتینوپاتی دیابتی ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد یا تنها مشکلات جزئی بینایی ایجاد کند. اما در نهایت می‌تواند به کوری منجر شود.این بیماری می‌تواند در هر کسی که دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ دارد، توسعه یابد. هرچقدر مدت زمان بیشتری از دیابت شما گذشته باشد و کنترل قند خون کمتر باشد، احتمال ابتلا به این عارضه چشمی بیشتر می‌شود.
بیشتر بخوانید: عمل شبکیه چشم چگونه انجام می شود؟
علائم رتینوپاتی دیباتی
در مراحل اولیه رتینوپاتی دیابتی، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید. اما با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:
- لکه‌ها یا رشته‌های تیره‌ای که در میدان دید شما شناور هستند (فلوترها)
- تاری دید
- نوسان در بینایی
- نواحی تاریک یا خالی در میدان دید
- از دست دادن بینایی
علل رتینوپاتی دیابتی
با گذشت زمان، سطح بالای قند خون می‌تواند باعث مسدود شدن رگ‌های خونی ریز که شبکیه را تغذیه می‌کنند شود و تأمین خون آن را قطع کند. در نتیجه، چشم تلاش می‌کند تا رگ‌های خونی جدیدی ایجاد کند. اما این رگ‌های جدید به درستی توسعه نمی‌یابند و می‌توانند به راحتی نشت کنند.
انواع رتینوپاتی دیابتی
رتینوپاتی دیابتی اولیه
در این نوع رایج‌تر، که به آن رتینوپاتی دیابتی غیر تکثیری (NPDR) گفته می‌شود، رگ‌های خونی جدید رشد نمی‌کنند (تکثیر نمی‌شوند).
زمانی که شما رتینوپاتی دیابتی غیر تکثیری (NPDR) دارید، دیواره‌های رگ‌های خونی در شبکیه ضعیف می‌شوند. برآمدگی‌های ریزی از دیواره رگ‌های کوچک بیرون می‌زنند که گاهی اوقات مایع و خون را به داخل شبکیه نشت می‌دهند. رگ‌های خونی بزرگ‌تر شبکیه ممکن است شروع به گشاد شدن کرده و قطر آنها نامنظم شود. NPDR می‌تواند از خفیف به شدید پیشرفت کند، به طوری که رگ‌های خونی بیشتری مسدود می‌شوند.
گاهی اوقات آسیب به رگ‌های خونی شبکیه باعث تجمع مایع (ادم) در قسمت مرکزی شبکیه (ماکولا) می‌شود. اگر ادم ماکولا باعث کاهش بینایی شود، درمان لازم است تا از از دست دادن دائمی بینایی جلوگیری شود.
رتینوپاتی دیابتی پیشرفته
رتینوپاتی دیابتی می‌تواند به این نوع شدیدتر تبدیل شود که به آن رتینوپاتی دیابتی تکثیری گفته می‌شود. در این نوع، رگ‌های خونی آسیب‌دیده مسدود می‌شوند و باعث رشد رگ‌های خونی جدید و غیرطبیعی در شبکیه می‌گردند. این رگ‌های جدید شکننده هستند و می‌توانند به مایع شفاف و ژله‌ای که مرکز چشم را پر کرده (زجاجیه) نشت کنند.
در نهایت، بافت اسکار ناشی از رشد رگ‌های خونی جدید می‌تواند باعث جدا شدن شبکیه از پشت چشم شود. اگر این رگ‌های خونی جدید مانع از جریان طبیعی مایع از چشم شوند، فشار در داخل کره چشم می‌تواند افزایش یابد. این افزایش فشار می‌تواند به عصب بینایی (عصبی که تصاویر را از چشم به مغز منتقل می‌کند) آسیب برساند و منجر به گلوکوم شود.
تشخیص رتینوپاتی دیابتی
بهترین روش تشخیص رتینوپاتی دیابتی از طریق معاینه کامل چشم با گشاد کردن مردمک‌ها است. در این آزمایش، قطره‌هایی در چشمان شما ریخته می‌شود که مردمک‌ها را گشاد (دیلاته) می‌کنند تا پزشک دید بهتری از داخل چشم‌های شما داشته باشد. این قطره‌ها ممکن است باعث تاری دید نزدیک شوند که این حالت پس از چند ساعت از بین می‌رود.
در طول این معاینه، چشم‌پزشک به دنبال ناهنجاری‌هایی در بخش‌های داخلی و خارجی چشم‌ها می‌گردد.
آنژیوگرافی فلورسئین
پس از گشاد شدن مردمک‌ها، یک ماده رنگی به داخل یک ورید در بازوی شما تزریق می‌شود. سپس عکس‌هایی گرفته می‌شود در حالی که رنگ از طریق رگ‌های خونی چشم شما جریان می‌یابد. این تصاویر می‌توانند رگ‌های خونی بسته، آسیب‌دیده یا نشتی‌دار را شناسایی کنند.
توموگرافی انسجام نوری (OCT)
در این آزمایش، تصاویر مقطعی از شبکیه ارائه می‌شود که ضخامت شبکیه را نشان می‌دهد. این کار به تعیین مقدار مایعی که ممکن است به بافت شبکیه نشت کرده باشد کمک می‌کند. در ادامه، آزمایش‌های OCT می‌توانند برای نظارت بر تأثیر درمان مورد استفاده قرار گیرند.
درمان رتینوپاتی دیابتی
درمان رتینوپاتی دیابتی عمدتاً به نوع و شدت بیماری بستگی دارد و هدف آن کند کردن یا متوقف کردن پیشرفت بیماری است.
درمان رتینوپاتی دیابتی اولیه
اگر دچار رتینوپاتی دیابتی غیرتکثیری خفیف یا متوسط باشید، ممکن است در ابتدا نیازی به درمان نداشته باشید. با این حال، چشم‌پزشک وضعیت چشم‌های شما را به دقت بررسی می‌کند تا در صورت نیاز درمان آغاز شود.
همکاری با پزشک دیابت برای بهبود مدیریت دیابت می‌تواند مؤثر باشد. کنترل خوب قند خون معمولاً می‌تواند پیشرفت رتینوپاتی دیابتی را در مراحل اولیه یا متوسط کاهش دهد.
درمان رتینوپاتی دیابتی پیشرفته
اگر به رتینوپاتی دیابتی تکثیری یا ادم ماکولا دچار باشید، نیاز به درمان فوری خواهید داشت. بسته به مشکلات خاص شبکیه، گزینه‌های درمانی عبارت‌اند از:
1.تزریق دارو به چشم برای درمان رتینوپاتی پیشرفته
این داروها که به نام مهارکننده‌های فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) شناخته می‌شوند، به زجاجیه چشم تزریق می‌شوند. این داروها به توقف رشد عروق خونی جدید و کاهش تجمع مایعات کمک می‌کنند.
سه دارو توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان ادم ماکولای دیابتی تأیید شده‌اند:
- فاریسیماپ-سوا (Vabysmo)
- رانیبیزوماب (Lucentis)
- افلیبرسپت (Eylea)
داروی دیگری به نام بواسیزوماب (Avastin) نیز به صورت غیراستاندارد استفاده می‌شود. تزریق‌ها با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و ممکن است تا ۲۴ ساعت پس از تزریق، ناراحتی خفیفی مانند سوزش، اشک‌ریزی یا درد ایجاد شود. عوارض احتمالی شامل افزایش فشار داخل چشم و عفونت است.
این تزریقات باید به‌طور مکرر انجام شوند و در برخی موارد همراه با لیزر درمانی استفاده می‌شوند.
2.لیزردرمانی برای درمان رتینوپاتی پیشرفته
این درمان لیزری که به آن درمان لیزری فوکال نیز گفته می‌شود، می‌تواند نشت خون و مایعات را در چشم متوقف یا کند کند. در این روش، رگ‌های خونی غیرطبیعی با استفاده از لیزر سوزانده می‌شوند.
این درمان معمولاً در مطب پزشک یا کلینیک چشم در یک جلسه انجام می‌شود. اگر قبل از عمل تاری دید ناشی از ادم ماکولا داشته باشید، درمان ممکن است بینایی را به حالت عادی بازنگرداند، اما احتمال بدتر شدن ادم ماکولا را کاهش می‌دهد
3.لیزردرمانی پان‌رتینال برای درمان رتینوپاتی پیشرفته
این روش لیزری که به درمان لیزری پراکنده نیز معروف است، می‌تواند عروق خونی غیرطبیعی را کوچک کند. در طول این روش، نواحی شبکیه دور از ماکولا با لیزر پراکنده درمان می‌شوند. این سوزاندن‌ها باعث کوچک شدن و ایجاد اسکار در عروق جدید می‌شوند.
این درمان معمولاً در مطب پزشک یا کلینیک چشم در دو یا چند جلسه انجام می‌شود. دید شما برای حدود یک روز پس از عمل تار خواهد شد و ممکن است مقداری از دید محیطی یا دید در شب را از دست بدهید.
4.ویترکتومی برای درمان رتینوپاتی دیابتی پیشرفته
ویترکتومی یک عمل جراحی است که در آن از یک برش کوچک در چشم برای برداشتن خون از وسط چشم (زجاجیه) و بافت اسکار که به شبکیه کشیده شده است، استفاده می‌شود. این عمل عمدتاً برای درمان مشکلات جدی در چشم مانند رتینوپاتی دیابتی پیشرفته، جدا شدن شبکیه یا خونریزی در زجاجیه انجام می‌شود.
در این روش، جراح از ابزارهای خاصی برای برداشتن خون و بافت اسکار استفاده می‌کند تا به شبکیه آسیب وارد نشود و دید بیمار حفظ شود. در بیشتر موارد، این عمل تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود که در آن تنها ناحیه اطراف چشم بی‌حس می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است از بی‌حسی عمومی استفاده شود.
بیشتر بخوانید: تخلیه روغن سیلیکون چشم
در طول عمل، جراح از میکروسکوپ ویژه‌ای برای مشاهده دقیق داخل چشم استفاده می‌کند. این عمل معمولاً در یک مرکز جراحی یا بیمارستان انجام می‌شود و بسته به شدت مشکل چشم، ممکن است چند ساعت طول بکشد.
پس از عمل، بیمار باید تحت مراقبت‌های ویژه قرار بگیرد تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود. برخی از این عوارض ممکن است شامل خونریزی، عفونت یا افزایش فشار داخل چشم باشد. همچنین، در برخی از موارد، ممکن است به درمان‌های اضافی مانند لیزر یا داروهای خاص برای بهبود وضعیت نیاز باشد.
ویترکتومی می‌تواند به بهبود بینایی بیمار کمک کند، به خصوص در مواردی که خونریزی یا آسیب شدید به شبکیه ایجاد شده باشد، اما این جراحی نمی‌تواند به طور کامل مشکل بینایی را درمان کند. در نهایت، بیماران باید از پیگیری‌های منظم چشم‌پزشکی و انجام معاینات منظم برای ارزیابی وضعیت بینایی خود استفاده کنند.
نتیجه‌گیری
اگرچه درمان می‌تواند پیشرفت رتینوپاتی دیابتی را کند یا متوقف کند، اما درمان قطعی نیست. از آنجا که دیابت یک بیماری مادام‌العمر است، احتمال آسیب بیشتر به شبکیه و از دست دادن بینایی همچنان وجود دارد.
حتی پس از درمان، نیاز به معاینات منظم چشم خواهید داشت و ممکن است در آینده نیاز به درمان‌های اضافی پیدا کنید.
منابع:
دیدگاهی در مورد “رتینوپاتی دیابتی چیست+تشخیص و درمان رتینوپاتی دیابتی”
سلام خسته نباشید چطوری میتونم از رتینوپاتی دیابتی پیشگیری کنم؟
برای پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی، کنترل قند خون، فشار خون و چربی خون اهمیت زیادی دارد. معاینات منظم چشمی (حداقل سالی یک‌بار) توسط متخصص چشم برای شناسایی علائم اولیه ضروری است. ترک سیگار و داشتن سبک زندگی سالم، شامل رژیم غذایی متعادل و ورزش، می‌تواند به کاهش خطر کمک کند. در صورت تشخیص زودهنگام، درمان‌های مناسب می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.