طریقه حمل مصدوم یکی از مهم‌ترین بخش‌های کمک‌های اولیه محسوب می‌شود. در بسیاری از حوادث، مانند تصادفات، سقوط از ارتفاع یا بلایای طبیعی، ممکن است فرد آسیب‌دیده نیاز به جابه‌جایی داشته باشد. اما اگر این جابه‌جایی به‌درستی انجام نشود، احتمال آسیب‌دیدگی بیشتر، به‌ویژه در نواحی ستون فقرات، افزایش خواهد یافت.با ما در ادامه مقاله طریقه حمل مصدوم همراه باشید.
هدف از این مقاله، آموزش دقیق و کاربردی طریقه حمل مصدوم در موقعیت‌های مختلف است؛ به‌گونه‌ای که حتی افراد غیرمتخصص نیز بتوانند در شرایط اضطراری عملکرد صحیحی داشته باشند. با مطالعه این مطلب، با اصول اولیه حمل مصدوم ، اصول جابجایی بیمار، و زمان‌هایی که نباید هیچ حرکتی انجام داد، آشنا خواهید شد.
بیشتر بخوانید :آشنایی با بهترین وسیله کمکی برای بلند شدن بیمار از روی تخت
اهمیت آشنایی با طریقه حمل مصدوم
زمانی که فردی آسیب می‌بیند، واکنش اولیه افراد حاضر معمولاً تمایل به کمک و جابه‌جایی فوری مصدوم است. اما این اقدام در صورتی که بدون آگاهی از اصول صحیح طریقه حمل مصدوم انجام شود، می‌تواند آسیب‌های شدیدتری مانند قطع نخاع یا آسیب داخلی به دنبال داشته باشد. بنابراین آشنایی با روش‌های طریقه حمل مصدوم برای حفظ جان و سلامت فرد ضروری است.
بررسی وضعیت مصدوم و محیط حادثه پیش از حمل مصدوم
قبل از اقدام به جابه‌جایی، بررسی وضعیت جسمی مصدوم اهمیت دارد. باید مطمئن شوید که فرد هوشیار است یا خیر، آیا علائم حیاتی دارد، خونریزی شدید وجود دارد یا نه. همچنین محیط اطراف را از نظر خطراتی چون آتش، برق گرفتگی، یا ریزش مجدد بررسی کنید. در صورتی که خطری فوری در محیط نباشد، بهتر است تا رسیدن نیروهای امدادی از جابه‌جایی خودداری شود,زیرا اگر فرد از طریقه حمل مصدوم آگاهی کامل نداشته باشد یا تجهیزات ضروری جابجایی بیمار را نداشته باشد ممکن است آسیب جبران ناپذیری به مصدوم وارد شود.
بیشتر بخوانید :آموزش استفاده از بالش جابجایی بیمار
در چه مواردی نباید مصدوم را جابجا کرد؟
در بعضی از شرایط، جابه‌جایی مصدوم نه تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند به وضعیت او آسیب بیشتری وارد کند. اولین موردی که باید به آن توجه کرد، زمانی است که احتمال آسیب‌دیدگی ستون فقرات یا گردن وجود دارد. اگر مصدوم علائم آسیب به ستون فقرات، گردن یا نخاع را نشان دهد، جابه‌جایی باید با دقت بسیار زیاد و تنها در شرایط اضطراری انجام شود. در غیر این صورت، حرکات اضافی می‌توانند وضعیت او را بحرانی‌تر کنند.
علاوه بر این، اگر مصدوم دچار شکستگی‌های متعدد یا شکستگی‌های سنگین مانند شکستگی لگن باشد، جابه‌جایی بدون مراقبت‌های تخصصی می‌تواند به ایجاد آسیب‌های بیشتر منجر شود. در چنین مواقعی، باید تا رسیدن کمک‌های تخصصی صبر کرد.
در شرایطی که مصدوم بیهوش است یا سطح هوشیاری او پایین آمده، حمل مصدوم می‌تواند خطرناک باشد. بی‌هوشی ممکن است نشانه‌ای از آسیب‌های داخلی باشد و در چنین شرایطی باید مصدوم به سرعت به اورژانس منتقل شود. در مواردی که خونریزی داخلی یا خارجی شدید وجود دارد، باید به‌طور دقیق بررسی شود که آیا جابه‌جایی به موقع کمک می‌کند یا فقط آسیب بیشتری به مصدوم خواهد زد.
همچنین در مواقعی که مصدوم در میان آوار یا وسایل سنگین گیر کرده است، اگر محیط از نظر ایمنی بررسی نشده باشد، نباید او را جابه‌جا کرد. در چنین شرایطی، اقدامات باید توسط متخصصین و تیم‌های امدادی صورت گیرد.
بیشتر بخوانید :آموزش صحیح انتقال بیمار از ویلچر به تخت
معرفی انواع روش‌های حمل مصدوم
در موقعیت‌های اضطراری، روش‌های مختلفی برای حمل مصدوم وجود دارد که انتخاب هرکدام بستگی به شرایط و نوع آسیب فرد دارد. برخی از این روش‌ها برای مواقعی که تجهیزات خاص در دسترس نیست، مناسب است، در حالی که برخی دیگر نیازمند برانکارد یا ثابت کننده سر (هد ایموبلایزر) هستند. مهم‌ترین نکته در هر روش این است که همیشه باید به ایمنی مصدوم و فرد حمل‌کننده توجه شود تا از بروز آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.
1. روش دستی یک نفره (حمل آتش نشان و کشیدن مصدوم)
یکی از روش‌های طریقه حمل مصدوم، حمل آتش‌نشانی است که در آن، فرد نجات‌دهنده مصدوم را بر روی شانه خود می‌گذارد. این روش به خصوص زمانی کاربرد دارد که مصدوم بیهوش یا قادر به حرکت نیست و باید سریعاً از محل خطر دور شود.
روش دیگر طریقه حمل مصدوم کشیدن مصدوم از زیر بغل یا لباس است. در این روش، فرد نجات‌دهنده می‌تواند مصدوم را به سرعت از محل خطر خارج کند، بدون اینکه نیاز به بلند کردن کامل او باشد. این روش بیشتر زمانی کاربرد دارد که مصدوم توانایی حرکت دادن بخش‌هایی از بدن خود را دارد یا آسیب‌های جدی ندیده است.
2.روش دستی دونفره(حمل صندلی)
در شرایطی که دو نفر در محل حاضر هستند، می‌توان از روش‌هایی استفاده کرد که نسبت به سایر روش‌ها ایمن‌تر و کنترل‌شده‌تر باشند. از جمله این روش‌ها می‌توان به دست قلاب‌شده(حمل صندلی) و حمل ترکیبی بازو و پا اشاره کرد.
در روش حمل صندلی ، هر دو فرد نجات‌دهنده دست‌های خود را در هم قلاب کرده و مصدوم را به کمک این قلاب از محل خطر خارج می‌کنند. این روش معمولاً زمانی استفاده می‌شود که مصدوم نیاز به پشتیبانی دارد و نمی‌تواند به‌تنهایی حرکت کند.
روش دیگر طریقه حمل مصدوم حمل ترکیبی بازو و پا است.،در این روش یکی از نجات‌دهندگان دست مصدوم را گرفته و دیگری پای او را حمل می‌کند. این طریقه حمل مصدوم زمانی کاربرد دارد که مصدوم توانایی حرکات جزئی را دارد و می‌توان او را با کنترل بیشتری جابجا کرد. این حمل به دلیل تقسیم وزن بین دو نفر، ایمنی بیشتری را برای مصدوم و نجات‌دهنده به همراه دارد.
بیشتر بخوانید :روش‌ها و اهمیت انتقال بیمار از تخت به برانکارد در شرایط اورژانسی
3.حمل با برانکارد
ایمن‌ترین روش انتقال مصدوم، زمانی است که تجهیزات کامل در دسترس باشد. در این شرایط، استفاده از برانکارد به همراه ثابت‌کننده سر بهترین گزینه است، به‌ویژه زمانی که احتمال آسیب به ستون فقرات یا گردن وجود دارد. ترکیب این دو ابزار، از هرگونه حرکت ناخواسته سر و گردن جلوگیری کرده و خطر آسیب‌های بیشتر را به حداقل می‌رساند.
برانکاردها انواع مختلفی دارند که بسته به شرایط می‌توان از آن‌ها استفاده کرد:
1.برانکارد سخت (فلزی یا پلاستیکی): مناسب برای مصدومانی که نیاز به ثابت نگه‌داشتن کامل بدن دارند. این نوع برانکارد با ساختار مستحکم خود، جلوی حرکت اضافه را می‌گیرد و امکان فیکس کردن مصدوم را فراهم می‌کند.
2.برانکارد نرم (برپارچه‌ای): این مدل سبک‌تر و انعطاف‌پذیرتر است و بیشتر برای انتقال مصدومانی که آسیب‌های شدید ندارند، کاربرد دارد. حمل آن آسان‌تر است اما برای موارد جدی مناسب نیست.
3.اسکوپ برانکارد: این نوع برانکارد قابل تفکیک است و به‌طور خاص برای ثابت نگه داشتن ستون فقرات طراحی شده است. هنگام استفاده از اسکوپ برانکارد، استفاده همزمان از ثابت‌کننده سر(هد ایموبلایزر) اهمیت زیادی دارد تا از حرکات گردن جلوگیری شود و انتقال با حداکثر ایمنی انجام شود.
در مجموع، در هر شرایطی که خطر آسیب به نخاع یا گردن وجود دارد، استفاده ترکیبی از برانکارد مناسب و ثابت‌کننده سر، بهترین و ایمن‌ترین گزینه برای جابه‌جایی مصدوم است.
4.حمل کششی
در شرایطی که خطر فوری وجود دارد—مثل آتش‌سوزی، ریزش ساختمان، یا نشت مواد شیمیایی—و مصدوم قادر به حرکت یا بلند شدن نیست، یکی از سریع‌ترین و در عین حال کاربردی‌ترین روش‌ها برای نجات، کشیدن مصدوم با استفاده از پتو یا لباس است.
در این روش طریقه حمل مصدوم ، اگر برانکارد یا ابزار خاصی در دسترس نباشد، می‌توان با استفاده از یک پتو، کت ضخیم یا حتی زیرانداز، مصدوم را به‌آرامی روی زمین کشید و از محل خطر دور کرد. این روش به‌ویژه برای مواقعی مناسب است که مصدوم بیهوش است یا به دلیل آسیب‌دیدگی‌های شدید نمی‌تواند همکاری کند.
نکاتی که هنگام انجام این روش طریقه حمل مصدوم باید رعایت شود:
- حرکات باید آرام و پیوسته باشند تا از وارد شدن آسیب بیشتر، به‌خصوص به ستون فقرات، جلوگیری شود.
- بهتر است پتو یا لباس را زیر کل بدن مصدوم قرار دهید و سپس به‌آرامی از قسمت شانه یا پشت گردن بکشید.
- اگر احتمال آسیب به گردن یا ستون فقرات وجود دارد، باید تا جای ممکن از حرکت دادن زیاد بدن جلوگیری شود.
- این روش باید تنها زمانی انجام شود که هیچ راه ایمن‌تری برای جابه‌جایی وجود ندارد و ماندن در محل خطر، جان مصدوم را تهدید می‌کند.
در نهایت، کشیدن مصدوم با پتو یا لباس، هرچند روش حرفه‌ای طریقه حمل مصدوم نیست، اما در موقعیت‌های اضطراری می‌تواند جان‌ساز و حیاتی باشد، به‌ویژه اگر فرد نجات‌دهنده تنها بوده یا تجهیزات کافی در دسترس نباشد.
5.حمل کششی مسلسلی
حمل کششی مسلسلی یکی از روش‌های اضطراری برای انتقال مصدوم در مواقع بحرانی است، به‌ویژه زمانی که نجات‌دهنده تنهاست و تجهیزات خاصی در دسترس ندارد. در این روش طریقه حمل مصدوم ، نجات‌دهنده در کنار سر مصدوم قرار می‌گیرد، دست‌های مصدوم را روی سینه‌اش به شکل ضربدری قرار می‌دهد و سپس از زیر بغل، دستان خود را عبور داده و مچ یا لباس مصدوم را محکم می‌گیرد.
با حفظ ثبات سر و گردن، مصدوم به‌آرامی و یکنواخت روی زمین کشیده می‌شود. این تکنیک در سطوح صاف مثل کف اتاق یا آسفالت بهترین عملکرد را دارد و برای خارج کردن سریع مصدوم از محل خطر بسیار مؤثر است. با این حال، اگر احتمال آسیب به ستون فقرات یا گردن وجود داشته باشد، باید با احتیاط کامل انجام شود و تنها در صورتی به کار رود که هیچ گزینه ایمن‌تری وجود نداشته باشد.
6.طریقه حمل مصدوم در آب
در شرایطی که فردی دچار غرق‌شدگی یا آسیب در محیط آبی شده، نحوه جابه‌جایی او به سمت خشکی اهمیت حیاتی دارد، چرا که کوچک‌ترین بی‌احتیاطی می‌تواند به خفگی، تشدید آسیب یا حتی قطع تنفس منجر شود. در چنین مواردی، نجات‌دهنده باید تمام تلاش خود را بکند تا سر مصدوم بالای سطح آب باقی بماند و راه هوایی باز بماند.
این کار معمولاً با قرار دادن یک دست زیر گردن و شانه مصدوم و دست دیگر زیر پشت یا پهلوی او انجام می‌شود تا هم تعادل حفظ شود و هم سر و گردن در وضعیت طبیعی و بدون فشار باقی بمانند. نکته کلیدی در این روش، شناخت اصول شناوری بدن در آب و کنترل آرام و پیوسته حرکت است؛ چرا که حرکات ناگهانی یا چرخش نادرست ممکن است منجر به ورود آب به مجاری تنفسی یا بدتر شدن آسیب ستون فقرات شود.
همچنین اگر احتمال آسیب به گردن یا نخاع وجود دارد، باید تا حد امکان از حرکات چرخشی اجتناب کرد و بدن مصدوم را در یک خط مستقیم و شناور نگه داشت. در نهایت، پس از رسیدن به خشکی، بررسی علائم حیاتی و شروع اقدامات اولیه احیای قلبی-ریوی (در صورت لزوم) باید بلافاصله انجام شود، چرا که ثانیه‌ها در نجات جان مصدوم در آب، تعیین‌کننده هستند.
7.حمل مصدوم با صندلی
در شرایطی که نیاز به جابه‌جایی مصدوم در محیط‌هایی مانند ساختمان‌های چند طبقه، راه‌پله‌ها یا فضاهای تنگ وجود دارد و برانکارد یا تجهیزات مخصوص در دسترس نیست، استفاده از یک صندلی محکم می‌تواند گزینه‌ای عملی و قابل‌اطمینان باشد. در این روش، مصدوم به‌آرامی و با حمایت کامل روی صندلی نشانده می‌شود؛ سپس دو نجات‌دهنده—یکی از قسمت پشت صندلی (پشت سر مصدوم) و دیگری از جلوی صندلی (پایین پاها)—دسته‌های صندلی یا پایه‌ها را با دستان محکم گرفته و شروع به حرکت می‌کنند.
این نوع حمل، به‌ویژه در پله‌ها و فضاهای باریک که حرکت با برانکارد دشوار است، کاربرد زیادی دارد. اما چند نکته حیاتی در اجرای صحیح آن وجود دارد: اول اینکه صندلی باید کاملاً سالم، بدون لغزش و دارای دسته یا پایه‌های قوی باشد تا در حین حرکت از هم باز نشود. دوم اینکه هماهنگی بین دو نجات‌دهنده بسیار مهم است؛ حرکت باید آرام، کنترل‌شده و با ارتباط دائم بین دو نفر انجام شود تا از افتادن یا تکان شدید مصدوم جلوگیری شود.
همچنین، برای افزایش ایمنی، اگر امکان دارد باید با استفاده از کمربند مهار فیزیکی ، پارچه یا حتی لباس، مصدوم را به صندلی بست تا در حین جابه‌جایی جابه‌جا نشود. این روش در صورت وجود آسیب‌دیدگی شدید ستون فقرات یا گردن توصیه نمی‌شود، مگر اینکه جان مصدوم در خطر باشد و راه امن‌تری وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی، اولویت حفظ پایداری بدن و به‌ویژه سر و گردن است. حمل با صندلی، اگر با دقت و رعایت اصول انجام شود، می‌تواند گزینه‌ای مؤثر برای انتقال اضطراری در فضاهای دشوار و پرتردد باشد.
نکات ایمنی مهم طریقه حمل مصدوم
- همیشه ستون فقرات و گردن را در خط مستقیم نگه دارید
- از حرکات سریع یا پیچشی خودداری کنید
- هنگام حمل دونفره، هماهنگی کامل با همراه داشته باشید
- از سر تا پا از مصدوم حمایت کنید، به‌ویژه در شکستگی‌ها
- اگر مطمئن نیستید، حمل نکنید و تا رسیدن نیروهای اورژانس صبر کنید
سوالات پرتکرار کاربران درباره طریقه حمل مصدوم
- آیا می‌توان فرد بیهوش را جابه‌جا کرد؟در صورتی می توان فرد بیهوش یا با هوشیاری پایین جابجا کرد که خطر فوری مانند ریزش یا آتش سوزی و انفجار شما و مصدوم را تهدید کند.در غیر اینصورت طبق اصول طریقه حمل مصدوم باید از انتقال مصدوم خودداری کنید.
- برای حمل فردی با شکستگی پا چه باید کرد؟
برای حمل فردی با شکستگی پا، باید ابتدا پا را با آتل یا پارچه محکم بی‌حرکت کرد.تا می توانید از ایجاد هرگونه فشار مستقیم به ناحیه آسیب‌دیده جلوگیری کنید. در صورت امکان، استفاده از برانکارد یا وسیله‌ای صاف و محکم بهترین گزینه است.
- آیا حمل مصدوم توسط افراد عادی قانونی‌ست؟
در شرایط اضطراری، بله؛ اما هرگونه قصور یا آسیب احتمالی به عهده شخص حمل‌کننده خواهد بود.
نتیجه گیری نهایی درباره طریقه حمل مصدوم
شناخت طریقه حمل مصدوم می‌تواند در بسیاری از موقعیت‌های اضطراری جان یک انسان را نجات دهد. جابه‌جایی نادرست نه‌تنها کمکی نمی‌کند، بلکه ممکن است آسیب‌دیدگی را دوچندان کند. به همین دلیل، آگاهی از اصول ایمنی، شناخت روش‌های مختلف حمل و تشخیص شرایط ضروری برای جابه‌جایی، از واجبات اولیه در کمک‌های اولیه محسوب می‌شود. در نهایت، بهترین اقدام در هر شرایطی حفظ آرامش، بررسی موقعیت، و درخواست کمک حرفه‌ای در سریع‌ترین زمان ممکن است.
